Dzień Kobiet

Ósmy marca Dzień Kobiet – święto niezwykle przyjemne, bo pełne uśmiechów, kwiatów, ciepłych gestów, prezentów. Medycznie Dzień Kobiet to kolejna doskonała okazja, by przypomnieć o zdrowiu kobiet, które zasługują na szczególną uwagę, przede wszystkim w aspekcie chorób sercowo-naczyniowych.

Choć instynktownie myślimy o tych schorzeniach raczej w kontekście mężczyzn (słynne serialowe „Helena, mam zawał” nie pada bowiem z ust kobiety, a mężczyzny), to kobiety tym bardziej powinny być świadome zarówno różnic w objawach, jak i diagnozowaniu problemów kardiologicznych. Co bowiem istotne, choroby serca dotykają zarówno kobiety, jak i mężczyzn, ale ich przebieg, objawy i leczenie mogą się różnić. Warto znać te różnice, bo wczesne rozpoznanie, zwłaszcza stanów ostrych, może znacznie wpłynąć na ich skuteczniejsze leczenie.

Jakie są trzy najważniejsze praktyczne różnice między mężczyznami a kobietami w kontekście chorób serca i naczyń, o których warto zapamiętać?

Objawy zawału serca lub przewlekłych zespołów wieńcowych (tzw. choroby wieńcowej)

U mężczyzn zawał serca czy przewlekły zespół wieńcowy zwykle objawia się klasycznym bólem w klatce piersiowej, promieniującym do lewego barku, ręki lub żuchwy. U kobiet częściej pojawiają się mniej oczywiste objawy, takie jak duszność, nudności czy ból nadbrzusza lub promieniujący do pleców. Co równie istotne, siła dolegliwości zgłaszanych przez kobiety często jest mniejsza, a nawet nierzadko zdarzają się przypadki niemego zawału serca. W jednym z najważniejszych badań medycznych prowadzonych w ubiegłym stuleciu, tj. badaniu Framingham, u około 30% mężczyzn i u 35% kobiet zawał serca miał przebieg całkowicie bezbólowy. Przez to zawał serca u kobiet bywa później rozpoznawany, co może opóźniać skuteczne leczenie.

Objawy zaburzeń rytmu serca

Nie tylko objawy zawału serca czy choroby wieńcowej, ale także symptomatologia zaburzeń rytmu serca mogą się różnić u kobiet i mężczyzn. Doświadczenie pokazuje bowiem, że u kobiet dolegliwości często bywają mniej specyficzne i trudniej kojarzone z objawami pochodzenia sercowego. W przypadku częstoskurczów (epizodów szybkiego bicia serca), oprócz typowych objawów, jak kołatanie serca czy zawroty głowy, u kobiet mogą występować objawy, które bywają mylone z problemami natury neurologicznej czy nawet psychogennej, takie jak uczucie niepokoju, duszność, zmęczenie czy bóle w klatce piersiowej. Często takie dolegliwości są ignorowane lub przypisywane stresowi, co może opóźnić diagnozę zaburzenia rytmu. W dużych badaniach naukowych dowiedziono, że czas od momentu wystąpienia objawów do wdrożenia leczenia zabiegowego arytmii jest zwykle znacznie dłuższy u kobiet niż u mężczyzn, co sugeruje większą niepewność diagnostyczną i trudności z rozpoznaniem choroby u kobiet. Co istotne, u kobiet w większym stopniu zdarzenia stresowe i zmiany hormonalne mogą nasilać objawy, a niektóre rodzaje arytmii, jak migotanie przedsionków, mogą występować częściej niż u mężczyzn, zwłaszcza po menopauzie, gdy stężenie estrogenów spada. Warto zwrócić także uwagę na wszelkie nietypowe dolegliwości, szczególnie gdy występują w sytuacjach stresowych lub związanych z cyklem menstruacyjnym.

Różnice dotyczące zachorowań

Różnice w zachorowalności między mężczyznami i kobietami w znacznym stopniu wynikają z wpływu hormonów płciowych. Estrogeny, które u kobiet pełnią rolę ochronną, odpowiadają za elastyczność naczyń krwionośnych oraz wpływają na profil lipidowy, co istotnie rzutuje na ryzyko miażdżycy. Jednak po menopauzie, gdy poziom estrogenów spada, ryzyko chorób serca gwałtownie wzrasta, osiągając poziom zbliżony do ryzyka u mężczyzn w podobnym wieku. U mężczyzn choroba niedokrwienna serca rozwija się wcześniej, natomiast u kobiet ryzyko istotnie rośnie po menopauzie, gdy zmniejsza się ochronne działanie estrogenów. Należy jednak pamiętać, że hormonalna terapia zastępcza, polegająca na substytucji estrogenów, nie zmniejsza ryzyka chorób serca i naczyń. Wręcz przeciwnie, chociaż terapia hormonalna zmniejsza objawy menopauzy, nie jest zalecana jako metoda prewencji chorób serca, ponieważ u niektórych kobiet może zwiększać ryzyko zakrzepicy żylnej, ale także udaru mózgu czy zawału serca. Dlatego tak ważne jest, by kobiety, szczególnie w okresie około- oraz pomenopauzalnym szczególnie zadbały o zdrowie serca i regularnie monitorowały czynniki ryzyka, w tym odpowiednio się odżywiały, uprawiały aktywność fizyczną, a także nie paliły tytoniu.

Drogie Panie, z okazji Dnia Kobiet życzymy Wam wszystkim zdrowia, siły i pełni energii do dbania o swoje serce – zdrowe serce jest fundamentem dobrego życia, a wszystkim nam zależy, abyście miały je jak najlepsze.

Autor dr n. med. Maciej Dyrbuś