Zaburzenia snu i melatonina

Sen bez wątpienia to ważny element naszego życia. Tak naturalny i potrzebny jak oddech, woda, światło. Banalne prawda; a jednak mało dostrzegane przez wielu z nas, przez naszych pacjentów. A szkoda gdyż jak pokazują dane statystyczne jakiekolwiek formy zaburzenia snu występują u 26% osób i aż u ponad połowy osób starszych.

Na występowanie zaburzeń snu wpływa wiele czynników; to oczywiście tzw. używki (jak alkohol, kofeina), ale także zaburzenia depresyjne czy lękowe, choroby przewlekłe jak cukrzyca, otyłość, przebyty zawał serca, czy przebyty udar mózgu. W przypadku chorób chodzi oczywiście nie tylko o mechanizmy patofizjologiczne wpływające na sen, ale także o niedogodności czy następstwa stosowanych leków. O ile jesteśmy w stenie poradzić sobie z krótkimi epizodami deficytu su, o tyle powtarzające się lub rozciągnięte w czasie zaburzenia snu mają niszczący wpływ na nasze organizmy. Badania fizjologiczne jasno dowodzą, że wynikający z deficytu snu wyrzut adrenaliny i noradrenaliny i związane w tym ich efekty jak przyspieszenie akcji serca, przyspieszenie oddechu, co wpływa na zaburzenie równowagi w zakresie zapotrzebowania serca na tlen i może prowadzić właśnie do zaburzeń ukrwienia mięśnia serca.

Zachęcamy Państwa do przyglądania się temu jak śpicie i przede wszystkim mówienia o tym, że macie z tym problemy. Zwracam uwagę, że w trakcie wywiadów lekarskich nie rzadko kiedy rozmawia się właśnie o zaburzeniach snu. Tymczasem zaburzenia snu, jak opisaliśmy wyżej, mają dalekosiężne efekty i rozmaite przyczyny, których leczenie może czasem nawet uratować pacjentowi życie.

Zaburzenia snu są jedną z częstszych przyczyn niekontrolowanego nadciśnienia tętniczego!!

W naszych poprzednich wpisach poruszaliśmy już temat melatoniny, ale powrócimy tu do niego. Melatonina odgrywa kluczową rolę w regulacji cyklów dobowych związanych z naszych biologicznym zegarem, wywołując sen wówczas gdy robi się ciemno i uruchamiając na do aktywności fizycznej wtedy, gdy robi się jasno. Melatonina jest produkowana głównie w szyszynce, a jej wydzielanie do ośrodkowego układu nerwowego jest regulowane przez czynniki środowiskowe – czyli cykl dzień/noc. Stąd też poziom melatoniny we krwi waha się okołodobowo w granicach od 5 do 100pg/ml. Co ciekawe mimo, że wiadomo w jaki sposób melatonina jest produkowana, nadal nie wiadomo dokładnie poprzez jakie regiony ośrodkowego układu nerwowego działa.

Co ciekawe także, melatonina jest substancją o szerokim spektrum działania, które w przypadku leków obniżających poziom cholesterolu – statyn – określanym efektem plejotropowym. Przeprowadzono wiele badań, w których wykazano przeciwzapalny efekt melatoniny, jej protekcyjny wpływ na procesy komórkowe prowadzące do chorób nowotworowych (w tym kontekście prowadzono m.in w USA badania dotyczące wykorzystania melatoniny w terapii wspomagającej radiochemioterapię guzów litych), sprzyja produkcji tlenku azotu w naczyniach co obniża ciśnienie tętnicze, ma także działanie ochronne na komórki beta trzustki, co jest wykorzystywane w badaniach klinicznych, w których ocenia się jej potencjalny korzystny wpływ u pacjentów z tzw. stanami przedcukrzycowymi.

W kontekście chorób nowotworowych chciałbym jeszcze zwrócić Państwa uwagę np. na związek pracy nocnej z rakiem piersi u pielęgniarek, co jest bezsprzecznie udowodnione i, obok szeregu mechanizmów patofizjologicznych (wszak nasz organizm to szalenie złożona jakość), wskazuje się właśnie na zaburzenia w poziomie wydzielanej melatoniny. Podobny z resztą związek zaobserwowano w przypadku pacjentów z rakiem prostaty, gdzie jeśli porówna się skrajne grupy z niskim vs. wysokim, prawidłowym poziomem melatoniny, ryzyko raka prostaty jest czterokrotnie wyższe w pierwszej grupie. A wracając do wpływu melatoniny na układ sercowo-naczyniowy warto zauważyć, że przeprowadzono do tej pory i prowadzi się kilka badań klinicznych, w których ocenia się protekcyjny wpływ melatoniny u pacjentów z zawałami mięśnia sercowego w zakresie obszaru uszkodzonego mięśnia sercowego i długoterminowych następstw zawału mięśnia sercowego.

Oczywiście melatonina nie jest i nie będzie panaceum na wszystko, choć pewnie z marketingowego punktu widzenia jest i będzie atrakcyjną substancją. Niemniej jednak chciałbym, aby nasi pacjenci po tej krótkiej lekturze pamiętali o tym, że sen i jakość tego snu, to naprawdę szalenie istotne sprawy w przypadku pacjentów kardiologicznych. Koniecznie trzeba o tym mówić, rozmawiać, a w razie potrzeby nie bać sięgać po melatoninę, która spośród wielu dostępnych bez recepty środków jest jednym z najbezpieczniejszych i najwartościowszych suplementów.