Blok prawej odnogi – i co z tym dalej?

Dzięki coraz bardziej dostępnej diagnostyce, pacjenci dowiadują się o różnych sprawach, które dekady wcześniej pozostawały nierozpoznane. Bez wątpienia znaczenie ma świadomość samych pacjentów, którzy chętniej poddają się badaniom, ale także pewne systemowe rozwiązania, jak np. funkcjonowanie medycyny pracy. I tak czasami po wykonaniu przypadkowo badania ekg pacjenci dowiadują się, że mają blok prawej odnogi pęczka Hisa. I pojawiają się natychmiast pytania, wątpliwości, obawy. Postaramy się do nich odnieść w tym wpisie.

Co to jest pęczek Hisa?

Pęczek Hisa do grupa komórek przewodzących bodźce elektryczne w komorach serca, która po przejęciu bodźca elektrycznego z przedsionków, przewodzi go dalej do komór właśnie dwoma odnogami: prawą i lewą. W warunkach fizjologicznych, bodźce elektryczne przewodzone są równolegle przez oba te pęczki. Czasem z różnych powodów, przepływ bodźców elektrycznych przez te jeden z tych pęczków jest opóźniony, co przekłada się właśnie na obraz elektrokardiograficzny. Jeśli np. bodziec szybciej dopływa do lewej odnogi, a później do prawej, to w ekg mamy obraz bloku prawej odnogi. Z punktu widzenia zapisu ekg, obraz bloku odnogi, musi spełniać określone kryteria.

Obecność bloku prawej odnogi pęczka Hisa w zapisie ekg, nie wskazuje specyficznie na żadną chorobę.

No dobrze. Ale jakie jest znaczenie bloku prawej odnogi pęczka Hisa?

Blok taki może występować u osób zdrowych, choć odsetek takich sytuacji jest niski, zdecydowanie poniżej 5% (przy czym częściej występuje u mężczyzn i częściej występuje jego niepełna wersja). Częstość występowania bloku prawej odnogi rośnie z wiekiem (dotyczy ok. 11% osób w wieku powyżej 80 lat), częściej występuje również u pacjentów z nadciśnieniem i cukrzycą.

Generalnie, jeśli jesteś ogólnie zdrowy, nie masz choroby strukturalnej serca, choroby płuc, to stwierdzenie w przypadkowym zapisie ekg niepełnego bloku prawej odnogi pęczka Hisa, nie ma żadnego znaczenia!

Jeśli jesteś skądinąd zdrowy (tzn. nie masz choroby płuc, nie masz żadnych objawów kardiologicznych), a wywiad rodzinny nie jest obciążający, to nie ma się o co martwić. Badania oparte na 30-letniej obserwacji osób z niepełnym blokiem prawej odnogi wskazują, że jego występowanie nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym.

W jakich sytuacjach klinicznych i chorobach może występować blok prawej odnogi pęczka Hisa?

• choroby płuc, w tym przewlekła obturacyjna choroba płuc
• zatorowość płucna
• zapalenie mięśnia sercowego
• kardiomiopatie (to szerokie pojęcie obejmujące uszkodzenie struktury i czynności mięśnia sercowego na różnym tle)
• wrodzone choroby strukturalne serca (np. ubytek w przegrodzie międzyprzedsionkowej)
• przebyte zabiegi operacyjne na sercu
• choroba niedokrwienna serca
• zmiany zwyrodnieniowe układu bodźco-przewodzącego serca wynikające z procesu starzenia się serca

Trochę inaczej wygląda sytuacja w przypadku osób z całkowitym blokiem prawej odnogi pęczka Hisa.

Tutaj literatura przynosi często rozbieżne informacje. Część badań wskazuje, że pacjenci, u których występuje całkowity blok prawej odnogi pęczka Hisa, nie są bardziej narażeni na zgon z przyczyn sercowo-naczyniowych. Inne publikacje z kolei wskazują, że występowanie całkowitego bloku prawej odnogi pęczka Hisa u skądinąd zdrowych osób, zwiększa ryzyko zgonu z powodów sercowo-naczyniowych. Te doniesienia są o tyle istotne, że poza związkiem z wyższymi wartościami ciśnienia tętniczego, nie stwierdzono żadnych związków występowania całkowitego bloku prawej odnogi z innymi czynnikami ryzyka w porównaniu do osób bez bloku.

Wydaje się, że w codziennej praktyce pacjenci zdrowi, z rozpoznanym całkowitym blokiem prawej odnogi, powinni być traktowani przez lekarzy ze szczególną uwagą – niekoniecznie jako osoby zdrowe, ale jako osoby, u których należy rzetelnie przeanalizować spektrum czynników ryzyka sercowo-naczyniowego i skutecznie je modyfikować. Ma to szczególne znaczenie w kontekście wyników badań, które pokazują, że osoby z zawałem serca, u których występuje blok prawej odnogi pęczka Hisa, są bardziej narażone na ryzyko zgonu w porównaniu do osób bez bloku (ryzyko to wynosi 1.57).

Jeśli u osoby dotychczas zdrowej, pojawią się nowe objawy, jak wysiłkowa duszność, bóle w klatce piersiowej o charakterze wysiłkowym, czy omdlenia, stwierdzenie w zapisie ekg bloku prawej odnogi, powinno zwrócić uwagę lekarza i skłonić do dalszej diagnostyki, która powinna obejmować wykonanie badania echokardiograficznego, a czasami badania holer ekg oraz podstawowych badań biochemicznych.

Proszę pamiętać, że sama obecność loku prawej odnogi w zapisie ekg nie wymaga leczenia.